Firudin Gilar Bek

       Məlumdur ki, İslamın vacib əməllərindən biri də həcc sayılır və hamının bir dəfə həccə getməyi "hiccətül-islam", yəni "İslamın varlığına sübut" mənasında qəbul edilmişdir. Deməli, Ərəbistan səhrasına gedib, Kəəbəni dövr etmək, şeytana daş atıb, iki dağ arasında qaçmaq və s. hərəkətlər İslam dininin varlığına sübutdur. Düşünmə qabiliyyətinə malik hər bir insan anlayır ki, bu tam cəfəngiyat və bütpərəstlikdən başqa bir şey deyildir. Ortaya belə bir sual çıxır. Bəs peyğəmbərin dövründə həcc nə mənada olmuşdur və necə yerinə yetirilirmişdir? Bu haqda ən geniş məlumat verən mənbələrdən biri də, məşhur mühəddis Buxarinin hədisləridir. Buxariyə görə, peyğəmbərimiz həcci - ihram geyimi geyərək, xüsusi vəziyyətdə həyata keçirərdi və bu İslamdan çox əvvəl "xima" adlanan ərazi ilə bağlı idi. Həcc zamanı ximanın Vasan (əsnab) sərhəd daşına qurban qanı tökülərdi. Peyğəmbər, ihrama bürünmə vaxtı ətirli yağdan istifadə edər, saçlarını kitrə ilə yapışdırardı. O dəv

       Dilimizdə "ənkə böyüyü" ifadəsi mövcuddur ki, bu da "ulu əcdad" mənasında izah olunur. Bəs ənkə sözünün əsl, yəni batini mənası nədir? Qədimdə bu söz nə məna kəsb etmişdir Bu suala cavab tapmaq üçün biz ilk insanların vahid səfa dilinə, yəni sufi məntiqinə müraciət etməliyik. Çünki bütün dillərdəki sözləri müdriklər sufi məntiqi ilə yaratmışlar. Bu məntiq qədim Allahların varisləri olan Azəri pir-bəglər, seyid-şıxlar nəslinin İlahi məntiqidir və bu günkü məntiqin tam əksidir. Bu məntiq haqqında mən internet səhifələrimdəki - "Тайна святого языка Азери" adlı məqalədə yazmışam (sayt: https://firudin.blogspot.com/2020/08/blog-post_34.html ). Onların məntiqinə görə, müasir dövrümüzün alimləri dərindən düşünmə qabiliyyəti olmayan, heyvani qüvvələrin idarə etdiyi cahillərdir. Onların yazdıqları da cəfəngiyat və bütpərəstlikdən başqa bir şey deyildir. Buna görə müdriklər dövrümüzü cahiliyyə dövrü adlandırıblar. Sufi müdriklərinin məntiqində bütün qədim abi